Meir om kva bygdeboka kan nyttast som utgangspunkt for

Denne bloggen har blitt liggande roleg nå sidan rett før jul i 2017. Den har vore kopa til denne Facebook-gruppa: "Bør det startast eit prosjekt for å oppdatere Bygdebok for Lesja bind 1-3?", som eg nå forsøker å endre til "Korleis oppdatere gardshistorie bygd på Bygdebok for Lesja bind 1-3"; altså ei opning av temaet. Og det er ei oppdatering som ikkje skal blandast saman med innhaldet i dei trykte bøkene.

Prosjektet om å oppdatere med eit nytt bind, der fokus skulle vere sjølve personinformasjonen, ser det ikkje ut til å vere muleg å få til. Eit slikt prosjekt må sjølvsagt ha som mål å få med alle som bur og har budd i bygda i det som snart er ein generasjon sidan i alle fall Lesjaskogbindet kom ut (1987). Det vil bli nokså arbeidskrevjande (sjå lenger ned i bloggen), og det er jo kanskje ikkje alle som vil vere med.

Men desse tre bygdebokbinda har altså eit førsteledd, "gardshistorie", som eigentleg ikkje var tenkt å vere med i eit ev. nytt bind, anna enn i form av oppdaterte kart og slik at nye heimar / bustadhus sjølvsagt måtte få plass.

Gardshistoriekapitla i bøkene er neppe det som blir lese mest... - enda det var det eg eigentleg vart beden om å skrive da eg vart kontakta av bygdeboknemnda:

Brev datert 5. september 1980.

Det stemte for så vidt bra, takka vere det grunnlaget overlærar Per Berg hadde lagt for bygdebokarkivet. Men innhaldet der dekte i all hovudsak det ein finn i offentlege, skriftlege kjelder fram til førre hundreårsskifte, når ein ser bort frå nokre svarskjema innsamla av Arne Amundgård (som var tilsett på prosjektet før meg). Eg organiserte òg litt slik innsamling, som er grunnlaget for dei formuleringane ein finn sist i dei fleste gardshistoriedelane, til dømes denne frå Nordistugu Norderhus, bind 2 side 283-84:

Drifta på garden i dag er mjølk- og kjøtproduksjon, og skogsdrift. Det er 26 mjølkekyr, 10 kviger, 15 kalvar og 26 uksar (gjennomsnitt siste åra). Til garden høyrer 224 mål dyrka mark, moldjord, 640 mål produktiv skog og 50 mål anna areal. Sist det vart dyrka korn til trusking her, var i 1969. Garden har seter på Nysetre i Lordalen. Ho var i drift til 1957. Dei hadde heimseter på Liakvee på andre sida av Lågen (sjå skisse s. 270).

I tillegg kunne det vere med nokre ord om brukarane hadde hatt anna arbeid, men elles var nok dette omtrent det meste vi hadde. For fleire hadde vi ikkje noko som helst, så der er formuleringa berre til dømes:

Det var så allsidig husdyrdrift på garden framover 1900-talet. Attåtnæringar har det ikkje vore trong til.

Eg visste sjølvsagt at det fantest (og finst framleis) mykje stoff om gardane - i tydinga gardsbruka, dei enkelte driftseiningane - som det ikkje var muleg å innarbeide i bokformatet. Eit konkret tema som er nokså vanleg i slike bøker - og vart drøfta med nemnda for Lesja - er til dømes husa på gardane: kor gamle er dei, kven bygde dei, når vart dei bygd. osv. Men det grunnleggjande prinisppet for gardshistorie i slike bygdebøker er som oftast at ein ikkje skal gjere forskjell på forteljingane, i alle fall ikkje i for stor grad. Ein må bygge på kjelder ein har, og manglar slike,  til dømes om husa, må ein skaffe det for alle objekta i forteljinga (bokverket). Det såg vi oss altså ikkje i stand til for dette temaet i Lesjabøkene.

Det eg dermed opnar for nå, er å vere til hjelp for folk som er interessert i historia til garden dei har eit forhold til, som heimgard og bustad i dag, som gamal slektsgard eller anna, med å finne kjeldestoff dei kan bruke sjølve til å skrive si eiga gardshistorie. Eg kjem tilbake med tips i seinare innlegg på denne bloggen.